أوقات نماز

أوقات نماز

سؤال: با توجّه به نزديك بودن ماه مبارك رمضان و اختلاف بين اذان عموم و اذان واقعى مغرب، الف: اذان مخصوص را در منزل با همان صداى بلند بگوييم و يا آهسته گفته شود؟ ب: آيا مى توان بلا فاصله بعد از اذان مخصوص افطار كرد يا بايد احتياط كرد؟

جواب: اذان مغرب را راديوى فعلى ايران متأخّر از وقت خود مى گويد، و اين اشتباه بر بسيارى از علماء و اهل فنّ پوشيده نيست، و اين خطا به علّت اتّكاء به تقويم مركز ژئوفيزيك تهران، و اشتباه ايشان در تشخيص وقت مغرب است، لذا در اوّلين وقتى كه مغرب شرعي احراز مى شود، ولو ديگران نگفته باشند، اذان گفتن خوب است، و با صداى بلند هم بايد باشد، الاّ اينكه موجب ايذاء بشود، در صورتى كه آن پنج دقيقه مذكوره در تقويم را رعايت نموده باشند؛ بلا فاصله پس از اذان؛ افطار و نماز مغرب صحيح است. [شمارة ثبت: (13) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: موقع اذان صبح جهت 5 دقيقه يا 12 دقيقه در ليالى (13 و 14 و 15) احتياط ابتدا اذان گفته شود و بعداً احتياط كنيم يا ابتدا احتياط كنيم و بعداً اذان را بگوييم؟

جواب: پنج دقيقه مذكوره در تقويم احتياطى است كه بايد در جميع استخراجات تقاويم مختلفه بشود، و پس از آن را وقت مورد نظر بدانند، و در ليالى مقمره ابتدا آن مقدار مخصوص و احتياط تقاويم رعايت شود؛ و سپس وقت صبح تلقي شده؛ و أذان گفته شود. [شمارة ثبت: (14) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: مسافرين فضائي ممكن است در يك شبانه روز، چند بار به دور زمين گردش كنند و در هر دور يك شبانه روز بر ايشان تحقق يابد، آيا در هر دور پنج نماز بر آنها واجب مى شود يا اينكه بايد اوقات نماز را با وقت معمولى تقسيم كنند؟

جواب:
1- اوقات شرعي سه نوع است، يكي اوقات آفاق معتدله كه مرهون اوصاف اوقات است، و دوم اوقات غير معتدله و سوم اوقات ايام ممتدة و شبيه اين قسم است اوقات مدار زمين كه بر اساس متوسط فواصل اوقات (يك ساعت و نيم فجر با طلوع و شش ساعت طلوع با ظهر و سه ساعت ظهر با عصر و سه ساعت عصر با غروب و يك و نيم ساعته مغرب با عشاء و شش ساعته غروب با نيمه شب) مي باشد.
2- شكي نيست كه بيش از بنج بار در شبانه روز نماز بر بنده واجب نيست،
3- بس شخصي كه به مدار زمين يا فضا سفر مي كند در اولين وقت شرعي كه در مدار زمين مستقر شده و آنرا درك مي كند نمازش را به وقت مزبور بجاي مي آورد،
4- سبس ملاحظه سرعت حركت وسيله خود را نموده كه در 24 ساعت جند بار طلوع و خورشيد را درك مي نمايد، با توجه به فاصله متوسط اوقات شرعي نمازهايش را بجاي مي آورد بس اكر بتواند جمع بين اين اوقات متوسطه و اوصاف اوقات بنمايد اينطور عمل كند، مانند اينكه از ميان ظهرهاي زميني كه درك مي كند نماز ظهرش را در آن ظهر زميني بجاي مي آورد كه در فاصله هفت ساعت و نيمه اولين نمازش كه فجر بوده است باشد.
5- و اكر جمع بين اوقات مداري و اوقات زميني ميسر نباشد به اوقات مداري اكتفا و به اوصاف اوقات زمين كاري ندارد،
6- خوب است كه در وقت مصادفت با اوقات زميني سه بار تكبير كفته و تسبيحات اربعه را نيز بكويد،
7- البته انجام احتياط با ملاحظه اوقات زميني اشكالي ندارد. و آن اينكه فرائض را در اوقات خمسه معيّنه زميني بجاي آورده و با درك مكرر شبانه روز (بمقايس اهل زمين) بمقدار درك اوقات تكرار بنمايد.[شمارة ثبت: (242) منبع: المسائل الحائريّة]

سؤال: اگر انسان به زيارت حضرت مشرف شد و مشغول زيارت حضرت شد و وقت يكى از نمازها خصوصاً نماز مغرب شد وظيفه چيست؟ الف) آيا بايستى زيارت را ادامه بدهد؟ ب) بعد از اتمام زيارت بايستى نماز فريضه را بخواند يا نمازهاي زيارت را ادامه دهد؟

جواب: طوري تنظيم نمايد كه تزاحم اتفاق نيفتد، و در تزاحم؛ قبل از تشرف نماز فريضه را بخواند و بعد مشرف شود داخل حرم براي زيارت، و در صورت غفلت و اتفاق تزاحم در حين زيارت به خصوص نماز مغرب، به زيارت مختصر اكتفا نمايد و پس از اداي فريضه (احيانا) زيارت مفصّل را در صورت تمايل انجام دهد، و كلاَّ نماز زيارت را پس از اداي فريضه بخواند، مگر مثل ظهر كه در فرصت اداي نوافل ظهر مى تواند قبل از اتيان فريضه نمازهاي زيارت را بخواند، وكذلك العصر والعشاء؛ ان لم يؤخّرها كثيراً من اوّل وقتها. [شمارة ثبت: (19) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: اگر وقت نماز مغرب گذشت و داخل وقت عشاء شديم آيا نماز مغرب قضاء مى شود و ابتداء بايستى نماز عشاء را اقامه كرد و بعد نماز مغرب را قضاء نمود؟ الف) حكم در حَضَر چيست؟ ب) حكم در سفر چيست؟

جواب: ابتداءً مغرب و سپس عشاء را بخواند در سفر و حضر، مگر اينكه از وقت باقيمانده تا نيمه شب، فقط به اندازه عشاء وقت باقي مانده باشد؛ كه در اينصورت ابتداي به عشاء نموده، و مغرب را قضاء مى نمايد، وربّما يجوز عند دخول وقت العشاء؛ لمن لم يأت بالمغرب، ويريد درك فضيلة العشاء وادائها في اوّل وقتها؛ ان يبتدأ بالعشاء، ثم يتدارك المغرب بعدها. [شمارة ثبت: (20) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: اگر انسان موقعي به حرم مطهر حضرت (عليه السلام) رسيد كه چيزي به پايان وقت نماز شب نيست و نزديك اذان صبح هم مى باشد: الف) چگونه عمل نمايد كه هم ادب محضر حضرت را (با انجام زيارت) رعايت كرده باشد، و هم نماز شب قضاء نشود؟ ب) اگر نماز شب را بخواهد پشت سر حضرت بخواند چگونه عمل نمايد؟

جواب: قبل از تشرف به داخل حرم؛ در رواق ابتداء نماز شب را بجاي آورد. [شمارة ثبت: (21) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: نماز ظهر و عصر روز جمعه از حيث وقت مانند ساير ايام است؟ يا آنكه جمع بين آندو بهتر مى باشد؟

جواب: حكم التزام به رعايت تخميس اوقات در صلوات واجب يوميه، وبالعكس اجتناب از عادت در جمع بين ظهرين و عشائين؛ در تمام ايّام هفته مساوى بوده، و فرقى از اين جهت ندارد. [شمارة ثبت: (23) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: وقت نماز عشاء تا چه زمانى مى باشد؟

جواب: آخرين مهلت براي تأخير نماز عشاء بدون فوت فضيلت آن؛ ثلث اوّل شب است، و آخرين وقت و رخصت در تأخير نماز عشاء نصف شب مى باشد، كه تأخير پس از اين جايز نبوده، و با اين تأخير از تضييع كنندگان آن نماز محسوب مى شود، و در صورت تأخير از نصف شب تا اذان صبح فرصت براي اداي نماز عشاء باقي است، و با طلوع فجر صادق نماز عشاء قضا مى شود. [شمارة ثبت: (147) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: كسى كه وقت خواندن نافله ظهر را ندارد (به لحاظ شرايط محيط كار) آيا اوّل وقتِ اداء فريضه براى او هنگام اذان ظهر است يا به اندازه نافله (حدود نيم ساعت) بعد از اذان؟

جواب: از اوّل ظهر نماز ظهر (فريضه) را مى تواند بخواند، ومن أخّر الفريضة بقدر اتيان النّافلة ربّما لا يكون مفرّطاً. [شمارة ثبت: (163) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: در مجامع عمومى نمازهاى پنجگانه را پشت سر هم مى خوانند شركت در اين نماز جماعتها كه نمازها را پشت سر هم و با آن كيفيت مى خوانند افضل است يا خواندن نماز در پنج وقت به صورت فرادى ؟

جواب: در صورتى كه جمع بين نمازها عادت باشد، بايد اجتناب شود، مگر براى ضرورت، و از جمله تقيّه و الاّ گاهى جمع خواندن مانعى ندارد، ولو در غير ضرورت باشد، ولى بهر حال حتى الامكان؛ از عادت جمع بپرهيزد، ولو منجر بايتان نماز فرادى بشود. [شمارة ثبت: (45) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: هل يجوز النوم قبل وقت الصلاة ولو بعشر دقائق مثلا؟

جواب: إن لم يكن تهاونا بالصلاة فلا بأس. [شمارة ثبت: (358) منبع: المسائل الغروية]

سؤال: إذا استيقظ شخص قبل دخول وقت الفجر بمدة يسيرة خمس أو عشر دقائق مثلا فهل يجوز له معاودة النوم إذا كان يعلم أو يحتمل احتمالا قويا أنه لا يستيقظ إلا بعد خروج الوقت (تقع الصلاة قضاء)؟

جواب: لا يحرم ذلك وإن كان لا ينبغي ذلك، وأما إذا كان يعلم أو يحتمل فوت الفريضة به أو كان تهاونا للصلاة فيجتنب منه. [شمارة ثبت: (373) منبع: المسائل الغروية]

سؤال: بنابر نظر و مبناي فقهي شما، اوقات شرعي نمازهاي پنجگانه، و نيمه شب وثلث آخر شب، چگونه بدست مي آيد، و آيا استخراجات تقاويم معتبر است؟

جواب: راههاى علمى قديم و جديد، براى استخراج وقت فجر صادق وطلوع وغروب آفتاب مقبول بوده، و بر اساس تقاويم معتبره (خصوصا محاسبات جديده) با ملاحظه اوقات سه گانه محلى فوق، هر كسى مى تواند تمامى اوقات دهگانه شرعى را، بدين ترتيب استخراج نمايد: وقت زوال و اذان ظهر ميانه طلوع و غروب آفتاب، و وقت ضحى (چاشت) كه براى بعض اعمال عبادى ملحوظ است، ميانه طلوع آفتاب و زوال، و وقت نماز عصر ميانه زوال و غروب آفتاب، و وقت اذان مغرب وغروب آفتاب با هم متحد است، وقت عشاء قرينه فجر بوده، و فاصله ميان طلوع فجر وطلوع آفتاب مساوى فاصله ميان غروب آفتاب و غروب شفق مى باشد، لذا با بدست آوردن مقدار بين الطلوعين در هر روز، و افزودن آن بوقت غروب، وقت عشاء حاصل مى گردد، و نيمه شب ميانه غروب شفق (وقت عشاء) و طلوع فجر صادق مى باشد، و ثلث آخر شب با بدست آوردن مقدار بين وقت عشاء وفجر صادق، و تقسيم حاصل آن بر عدد سه، وضرب نتيجه در عدد دو، و افزودن نتيجه نهائى به وقت عشاء، بدست خواهد آمد. و وقت فجر كاذب كه وقت فضيلت نافله وتر، و زمان مناسب امساك براى شخص قاصد صوم است، حدود دوازده دقيقه قبل از فجر صادق مى باشد، و در ليالى مقمره (شبهاى 13و14و15 ماه) رعايت همين مقدار، در تأخير اتيان نماز صبح بر وقت فجر (مندرج در تقاويم) بشود، و نظر باحتمال وقوع خطاى يسير در محاسبات جميع أهل فن، رعايت پنج دقيقه احتياط لازم است. [شمارة ثبت=(385) منبع: المسائل الحائرية]

سؤال: در جوابيه جناب عالى ، كه در آخر تقويم - منتشره از سوى دار المعارف الإلهيّة - آمده در باره اوقات؛ فجر كاذب و فضيلت نافله وتر و مقدار تأخير نماز صبح در شبهاي مهتاب، تعبير نموده ايد كه: حدودا دوازده دقيقه، لطفا در صورت امكان، جهت تعبير تقريبى وعدم تحديد دقيق اين أوقات، و همچنين كيفيت دسترسي به مقدار دقيق آن را بيان نماييد، بسيار متشكريم.

جواب: بسمه تعالى ، اوقات مذكوره مورد سؤال، به مقاييس نجومى و درجات خورشيدى محدد بوده، كه آن دقيقا مطابق سه درجه خورشيدى است. و مقصود ما از درجه خورشيدي؛ مقدار سير خورشيد (باصطلاح علم قديم)، و يا سير زمين نسبت به خورشيد (باصطلاح علم جديد)، در يك صد وهشتادم شب مى باشد، كه نظر به اختلاف شبهاى سال از نظر كوتاهى و بلندي، بالطبع معادل زماني هر درجه خورشيدي نيز در طول سال متفاوت خواهد بود، لذا أهل فن در اينگونه موارد در مقام بيان اجمالي، شبهاي معتدله سال را (كه دقيقا دوازده ساعت است) لحاظ نموده، و در نتيجه مقدار زماني هر درجه خورشيدي معادل چهار دقيقه زماني مي باشد، كه در مورد سؤال، مساوي دوازده دقيقه است، و لذا تعبير تقريبي بكار برديم. و طالبين استخراج دقيق اين اوقات، با ملاحظه تقويم فوق الذكر، مقدار زماني هر شب نجومي را در تاريخ مطلوب - با محاسبه فاصله غروب آفتاب و طلوع آفتاب فرداى آن - تقسيم بر صد و هشتاد (مجموع مقدار درجات خورشيدي در هر شب) نموده، و مقدار زماني هر درجه خورشيدي در آن شب را بدست آورده، و با ضرب آن در سه (مقدار درجه خورشيدي اوقات مورد سؤال) مقدار زماني اين اوقات در هر شب، بطور دقيق بدست مي آيد، وبه عبارتي ديگر؛ مقدار زماني اين اوقات مساوي با يك شصتم مقدار زماني هر شب نجومي است. و نظر به اينكه مقدار زماني هر درجه خورشيدي در كوتاهترين شب سال اندكي بيش از سه دقيقه زماني، و در بلندترين شب سال اندكي كمتر از پنج دقيقه زماني است، لذا اوقات مورد سؤال در كوتاهترين شب سال حدودا ده دقيقه زماني، و در بلندترين شب سال حدودا پانزده دقيقه بوده، و بين اين دو مقدار متغير است. [شمارة ثبت: (386) منبع: المسائل الحائرية]

سؤال: مارأيكم في حكم الصوم والصلاة لمن يسافر إلى البلدان التي لاتغيب فيها الشمس إلا ساعة أو ساعتين أو لا تشرق إلا كذلك؟

جواب: يعمل بوظيفته حسب أوقات ذلك المحل. [شمارة ثبت: (393) منبع: المسائل الغروية]

سؤال: هل يجب على المكلف ليلا أن يهئ المقدمات للاستيقاظ على صلاة الفجر من إعداد المنبه أو أي أم آخر أو لايجب؟

جواب: لا يجب عليه (من ناحية التكليف) تهيئة شئ مما ذكر، ولكن المؤمن المتعبد، لا يهمل التهيئة. [شمارة ثبت: (394) منبع: المسائل الغروية]

سؤال: در كتب حديث و قدماى از فقهاء در باب وقت نافله و فريضه ظهر و عصر تعبيراتي از قبيل يكساعت پس اززوال يا تا يك ذراع يا دو هفتم شاخص يا قامت و مانند آن شده است، منظور از اين تعابير چيست؟ چگونه مي توان اين اوقات را بدست آوريم؟

جواب: 1- مراد از ساعت در اين تعابير همان ساعت شمسي يا خورشيدي و زوالي يا نهاري است؛ كه چون فاصله طلوع و غروب آفتاب در همه فصول سال دوازده ساعت شمسي است؛ لذا يك ساعت خورشيدي مساوي يك دوازدهم طول روز (طلوع تا غروب) در هر فصل است، كه نظر به كوتاه و بلند شدن روز در فصول مختلف؛ مقدار زماني ساعت خورشيدي هم متغير است، كه با محاسبه اندازه زماني روز وتقسيم آن بر دوازده مقدار زماني ساعت خورشيدي در آن روز و فصل بدست مي آيد. 2- مقدار دو هفتم از شاخص يا قامت مربوط به سايه شاخص بوده، و بنا بر اينكه در نظر شرعي شاخص را معادل يك قامت متوسط مي گرفته اند، و قامت متوسط معادل هفت قدم (گام) پاي، يا سه و نيم ذراع (از دست) تلقي شده، پس تعبير دو هفتم شاخص يا قامت يا يك ذراع، يعني اينكه پس از زوال (هنگام از بين رفتن سايه شاخص يا رسيدن آن به كمترين اندازه) و شروع به ازدياد سايه شاخص، در صورتي كه به مقدار يك ذراع (دست متعارف) يا دو هفتم شاخص يا قامت متوسط، كه معادل دو گام بوده، سايه زياد شود. 3- نظر به اينكه مقدار ذراع يا دو هفتم شاخص يا قامت مساوي با يك ساعت زوالي يا نهاري يا خوشيدي است، لذا با محاسبه مقدار زماني يك ساعت خورشيدي در هر يك از روزهاي سال، مي توان به مقدار اين اصطلاحات نيز دست يافت. [شمارة ثبت: (498) منبع: المسائل القمية]

سؤال: نافله ظهر كه پيش از نماز ظهر بايد خوانده شود، منظور پيش از اذان يا بعد از آن؟ اگر از اول وقت كذشته باشد، (متلاً نيم ساعت) چه بهتر است انجام دهيم؟ نماز واجب را زودتر بخوانيم؟ يا نماز نافله را خوانده و بعد نماز واجب را بخوانيم ؟

جواب: در روزهاي غير جمعه: مراد خواندن نافله قبل از فريضه ظهر است، و آنهم بعد از دخول وقت ظهر يعني زوال، و وقت نافله ظهر تا يك ساعت خورشيدي پس از زوال است، و در صورت عدم توفيق بدان تا اين وقت؛ پس ابتدا فريضه ظهر را بجاي آورده سپس نافله را تدارك كند.[شمارة ثبت: (499) منبع: المسائل الرومية]

سؤال: نافله عصر پيش از نماز عصر بايد كه خوانده باشد، يعني نسبت به وقت عصر يا نه بطور كلي جلوتر خوانده ميشود؟ آيا ممكن است كه قبل از آن خوانده باشد ؟ و آيا ممكن است كه بعد از آن خوانده باشد ؟ اگر ممكن است، تا كي بعد از وقت افضل ممكن است خوانده باشد ؟ و آيا ممكن است كه بعد از نماز ظهر، كه سر وقت خوانده شده، خوانده شود يا نه ؟

جواب: نافله عصر را پس از فريضه ظهر و قبل از فريضه عصر بجاي مي آورند، و با دخول وقت عصر در صورتي كه موفق به نافله عصر نشده باشد، فريضه عصررا مقدم مي دارد.[شمارة ثبت: (500) منبع: المسائل الرومية]

سؤال: نافله صبح پيش از نماز صبح و بعد از نماز شب بايد كه خوانده باشد، پس وقتي كه نماز شب نزديك اذان صبح خوانده شود، آيا بايد حتماً قبل از اذان صبح خوانده شود يا نه ؟ چون بعضي وقتها بخش آخر نماز شب را يك كمي بعد از اذان صبح مي خوانيم، 1- آيا اشكال است براي خود نماز شب؟ 2- در اين حال ممكن است نافله صبح بخوانيم يا نه ؟

جواب: نافله فجر پيش از فريضه صبح بجاي آورده مي شود، و وقت آن بين فجر كاذب تا طلوع حمره مشرقيه است، و مي توان آن را بدنبال نافله شب و قبل از فجر بجاي آورد، و لي اگر نافله صبح را قبل از وقت آن بجاى آورد؛ بهتر است آن را در وقتش اعاده نمايد، در صورت انجام نوافل شب قبل از فجر و طلوع فجر صادق نافله شفع و وتر را فورا تدارك كرده و بدنبال آن نافله و فريضه فجر را بجاى مي آورد.[شمارة ثبت: (501) منبع: المسائل الرومية]

سؤال: در ليالي مقمره آيا مي توان نماز شب را در وقت تأخير نماز صبح خواند؟

جواب: اشكالى ندارد. [شمارة ثبت: (643) منبع: المسائل الشّيرازيّة]

سؤال: اگر فردي ببيند وقت براي اداي نماز شب اندك است و فقط نمازهاي شفع و وتر را بخواند و بعد ببيند تا نماز صبح مقداري زمان باقي است آيا مي تواند نوافل شب را بخواند؟

جواب: اشكالى ندارد. [شمارة ثبت: (645) منبع: المسائل الشّيرازيّة]

سؤال: اگر فكر مي كنيم كه آفتاب طلوع كرده؛ ولذا نماز صبح را به نيت قضا بجا مي آورد؛ ولى بعد از نماز متوجه مي شود كه در وقت انجام نماز آفتاب طلوع نكرده بوده و نماز در وقت اداء شده است، آيا اين نماز او صحيح مي باشد؟

جواب: نماز او صحيح است. [شمارة ثبت: (1206) منبع: المسائل الأندلسية]

سؤال: اگر در بين خواندن نماز شب اذان صبح شد بايد نماز شب را قطع نمود يا مي توان آن را تمام كرد سپس نماز صبح را بجاى آورد؟ آيا بين آنكه در اولين ركعت باشيم يا در شفع و وتر از اين جهت فرقى هست؟

جواب: اگر چهار ركعت از نافله شب را گزارده يا در شفع و وتر است؛ آنها را تمام نموده و سپس نماز صبح را بجاى مي آورد؛ و اگر هنوز چهار ركعت از نوافل شب نگزارده؛ آنچه بدان مشغول است را تمام نموده و شفع و وتر را بجاى آورده و پس از فريضه فجر بقيه نوافل را قضا نمايد؛ و اگر مي بيند كه موفق به قضا نمي شود؛ نوافل شب و سپس شفع و وتر را در جاى خود مخففا بجاى آورده آنگاه نافله و فريضه صبح را بگزارد. [شمارة ثبت: (690) منبع: المسائل الأندلسيّة]