احكام مسافر

احكام مسافر

سؤال: مسافت شرعيه براى مترتب شدن احكام قصر و اتمام چه مقدار است؟ و به عبارت ديگر مسافر شرعى به چه كسى اطلاق مى شود؟

جواب:
1- هر مسافرى از نظر شرع تكليفش قصر نماز نمي باشد، و براى اينكه مسافر مشمول اين حكم بشود شرايطي لازم دارد.

2- در صورتى كه سفر در خصوص طاعت، با شرائط آن از مسافت و قصد و غير آن، محقق شود، واجب است تقصير در نماز واجب چهار ركعتى و افطار در روزه ماه مبارك رمضان يا قضاى آن، و همچنين نوافل روز ساقط مى شود.

3- در مواردي حكم سفر جارى نيست: عبور و اقامت در وطن، منزلگاه و تعلق ملكى از قبيل استراحتگاه و نحو آن، و مكانى كه در آن قصد اقامت ده روز را داشته باشد، و همچنين اگر در سفر وارد بر منزلى شود كه منزل او مثل منزل خودش است از نظر راحتى و اختيار، و همچنين كسى كه نوعا و غالبا در سفر است؛ چه اينكه به اقتضاى شغل يا زندگى او، و يا منزل او همراه اوست، بلكه سفركردن جزء عادّى زندگى او باشد، و همچنين سفرى كه در غير طاعت باشد، (كه منحصر به سفر معصيت نبوده و شامل سفر لهو و لغو هم مى شود؛ مانند سفر براى تفريح و نزهت مانند گردش يا شكار تفريحي، در همه اينها حكم مسافر ندارد.

4- مسافت موجب تحقق سفر، مسافتى است كه يكروز را تقريبا اشغال كند، و معيار براى سيركنندگان با وسيله سريع؛ وسايل حمل و نقل و سفر عمومي هر عصر است، كه در اين عصر مسافتى را كه يك كاميون و اتوبوس معمولى حدودا در يكروز بطور مجاز مى تواند طي كند را ملاك قرار مي دهند، ولذا اگر كسي همين مقدار را سريعتر و در مدت نيمروز يا جند ساعت طي كرد باز هم مسافر محسوب مي شود. براى مردمي كه هنوز هم وسائل سيرشان مركب حيواني است، مقدار سير قافله شتر و الاغ و استر در يكروز كه معادل 8 فرسخ شرعي (تقريبا 48 كيلومتر) است، موجب تحقق سفر شرعي و لزوم احكام آن مي باشد.

5- كسي كه با طي مسافتي كمتر از يك روز قصد اقامت بقيه روز و يا شبي را در محلي دارد، وپس از آن به سفر ادامه مي دهد؛ تا كنون حكم مسافر نداشته، و پس از آن اگر شرايط سفر را داشته باشد حكم آن را دارد. [شمارة ثبت: (66) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: كسيكه قصد دارد به اندازه مسافت شرعيه مسافرت كند ولكن بين راه توقف يكى دو روزه دارد (مثلاً از مشهد مقدّس كه وطنش است قصد سفر به تهران را دارد ولكن از راه شمال مى رود و آن جا چنين توقفى دارد) آيا حكم مسافر بر او مترتّب است؟

جواب: اگر سفر در خصوص طاعت بوده نه تفرج و تفريح، و سفركردن عادت معمول وى نشده، و مقدار سفر وى به قدر اشتغال يوم (يكروز) باشد؛ حكم مسافر را دارد. ولى اگر قبل از اشتغال يوم در سفر، يا طي مسافت به قدر يوم، در محلّى يكشب وبيشتر استراحت نمايد، نماز قبل و حين آن تمام است، پس اگر در سفر ادامه دهد و مسافت مورد سفر پس از اين؛ به قدر يوم باشد، حكم مسافر را پيدا مى كند، اما اگر بعد از اشتغال يوم در سير، يا طي مسير به قدر يوم توقف نمايد؛ حكم مسافر را دارد. [شمارة ثبت: (67) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: با توجه به نظر حضرتعالى در مورد سفر شرعى (مسيره يومٍ) حكم سفر هاى هوائى از اين جهت چيست؟

جواب: از نظر مسافت مانند سفر هاى زمينى عمل مى كند و سرعت سير دخالتى در شمول حكم ندارد، ولذا اگر در ساعتي مسافت قدر يوم را طي كرد، حكم مسافر را داشته، و لازم نيست تمام روز را در سفر هوايي باشد. [شمارة ثبت: (204) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال:
اگر از شهرستان شاهين شهر كه محل كار و اقامت مى باشد هفته اى 2 يا 3 روز و يا هفته اى چند ساعت به شهر اصفهان برود و آنجا اقامت كند و اين كار هر هفته انجام شود با توجه به اينكه فاصله دو شهر كمتر از 5/22 كيلومتر مى باشد آيا در اصفهان نماز شكسته است و روزه نمى توان گرفت؟ آيا مسافر محسوب مى شود؟

جواب:
مسافر محسوب نيست و نماز و روزه تمام است. [شمارة ثبت: (65) منبع: المسائل الإصفهانيّة]

سؤال:
اگر كسي در اين زمان؛ با سرعتى كمتر از وسايل حمل و نقل عمومي سفر نمايد، ولى طي مسير (نه توقف) او حدودا يكروز طول بكشد، (مانند اينكه وسيله او مشكل داشته باشد، يا به علتي آهسته سير مي كند، يا با قايق پارويي يا بادباني مسافرت مي كند، يا استفاده از وسيله اى مانند موتورسيكلت يا دوچرخه مي نمايد، يا اينكه با مركب حيواني بخاطر وضعيت منطقه (كوهستاني) مسافرت مي كند، و يا اينكه پياده مي رود؛ مانند اينكه برنامه سفر زيارتي با پاي پياده دارد)، آيا ملاك براى اين شخص در مقدار مسافت (موجب شكسته شدن نماز) همان مسافتي كه وسايل حمل و نقل عمومي طي مي كنند مي باشد؟ يا اينكه ملاك يك روز صرف شدن در طي راه است؟

جواب:
براى همه قاعده اصلى طي مسافت به قدر يوم (يكروز) است، ولذا در صورتي كه ساير شرايط مسافر شدن را داشته باشد؛ كسي كه در اين زمان مانند قديم طي مسير مي نمايد (پياده، مركب حيواني و مانند آن از نظر سرعت) با يكروز راه رفتن مسافر مي شود، كه مسافت موجب سفر براى مسافر با پاي پياده و يا مركب حيواني هشت فرسخ شرعي (كه حدودا معادل 48 كيلومتر است) مي باشد. [شمارة ثبت: (1296) منبع: المسائل الهمدانية]

سؤال:
حكم نماز در مشاهده شريفه انبياء و اوصياى الهي چگونه است؟ آيا نماز را تمام خواندن اختصاص به چهار مكان مشهور دارد؟ و نماز كامل اختصاص به مكان متبرك داشته؟ يا شهر را هم شامل مى شود؟ و با توجه به وسعت امروزى شهرها، آيا محدوده قديمى شهر مد نظر است و يا محدوده جديد آنها؟

جواب:
براى مسافر در مشاهد مشرفه و اماكن متبركه (حرم الله و حرم رسول الله (صلى الله عليه وآله) و حرم حضرت مولا عليّ (عليه السلام) و ساير حضرات مقدّسه معصومين (عليه السلام) و جميع انبياء و مرسلين و اوصياء ايشان (عليهم السلام)] و بلكه حريم آن مشاهد، و بلد و شهر مربوطه و متعلق بدان، و از جمله آنهاست: مكّه مكرمه و مدينه منوّره و نجف اشرف و كوفه و كربلا وكاظمين و سامراء و مشهد مقدّس و مسجد براثا و منطقه آن در بغداد مى باشد)، جايز است بلكه مستحب مؤكّد است كه نمازهاى واجب يوميّه را تمام بخواند،
و همچنين بعيد نيست شمول اين حكم، مطلق اماكن و مقامات و بيوتات ايشان را،
و بر اساس نص شريف؛ شايسته است كه اين مستحب مؤكد ولو يكبار رعايت شده و كلاً ترك نشود،
و با توجه به وسعت امروزى شهرها، هر چند بعيد نيست كه اين حكم شامل مطلق عنوان آن شهر (هر چند بسيار بزرگ باشد) بشود، ولى ظاهر اين است كه: اكتفا به محدوده متعارف قديمى آن بلد بكنند، نه اتسّاع متأخر و امروزى آن،
و مخفى نماند كه: شهرت بعض اماكن در السنه عامّه؛ ناشى از آرائى است كه ذكر مثالى بعض اماكن در بعض روايات را، دليل بر حصر تلقى نموده اند. ولى به بركت هدايت حضرات مقدّسه (صلوات الله عليهم اجمعين) و تتبّع و تفقّه در مجموع فرمايشات و سيره عملى ايشان؛ (چنانكه از مفاد اين جوابيّه بدست مي آيد)، عدم انحصار در آن موارد، بلكه مثالى بودن آنها، بخوبى واضح و آشكار مى گردد. وفقنا الله تعالى لعبوديّته وعبادته والتسليم لحجّته وخدمته. [شمارة ثبت (384) منبع: المسائل الإصفهانية]

سؤال:
حكم مسافر در مورد نماز و روزه در مشاهد مشرّفه و بقاع مطهّره اولاد ائمّه (عليهم السلام) مانند مرقد مطهّر حضرت معصومه (سلام الله عليها) و حضرت شاه عبدالعظيم (عليه السلام) چگونه است؟

جواب:
از نظر حكم مزبور؛ مشاهد و اماكن غير معصومين و غير انبياء (عليهم السلام)؛ حكم ساير اماكن عادّى و مساجد عادّى را دارد، هر جند از نظر فضيلت معنوي شرافت خاص خود را دارد. [شمارة ثبت: (186) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال:
هل التّخيير بين التّمام والقصر خاصّ بمكّة القديمة والمدينة المنوّرة القديمة أم يشمل الامتدادات الجديدة؟

جواب:
يشمل الامتدادات الجديدة في الحدود القديمة أيضا، واما الإتساع الكبير وإن لايبعد شمول الحكم له ولكن الظاهر الإكتفاء بالحدود القديمة. [شمارة ثبت: (298) منبع: المسائل الخراسانية]

سؤال:
بنده قبل از عزيمت به مشهد مقدس با خود به اين صورت نيّت كردم كه بين خود و خدا اگر در روزهاى 13 و 14 و 15 رجب توفيق حاصل شد و خدمت حضرت ثامن الأئمّه (منه السلام) مشرف شدم اين سه روز را روزه بدارم، بذل عنايت نموده و پاسخ فرماييد به اينكه:
1- آيا يه اين نحوه نيت كردن حق نيت روزه نذر را اداء شده است؟
2- آيا كسى كه سه روز در مشهد مقدس باشد مى تواند نيت روزه نذر نمايد؟
3- چون با جمعى از دوستان در اين سفر همراه هستم از نظر اخلاقى اشكالى ندارد كه موقع صرف غذا آنها را همراهى نمى كنم؟

جواب:
1- (انشاء الله تعالى ) اداء شده است.
2- صرف نظر از اينكه روزه مستحبى در سفر اشكال ندارد، و در مشاهد مشرفه حضرات انبياء و اولياء (عليهم السلام) كه اتمام نماز در آن رجحان دارد روزه واجب هم مانعى ندارد كه مشهد مقدس رضوى (عليه السلام) هم از آن جمله مشاهد مى باشد، و با توجه به ورود نص شريف بر استحباب سه روز روزه براى كسى كه 3 روز در مدينه منورّه باقى بماند و اتحاد مشاهد مشرفه در اينگونه احكام و آثار؛ چه بسا مطلقاً براى هر كسى كه به مشاهد مذكوره مشرف شود و سه روز بماند؛ مستحب باشد كه سه روز روزه بگيرد.
3- مانعى ندارد؛ هر چند دعوت مؤمن براى افطار را شخص روزه دار اگر اجابت كند (در روزه مستحبى ) ضمن درك فضيلت روزه به مستحب اجابت دعوت مؤمن نيز موفق گرديده است، و اين در صورتي است كه روزه مستحبي باشد و الا در روزه واجب مانند ماه رمضان و قضاي واجب و نذر (مانند فرض فوق) نمي تواند به دعوت مومن افطار نمايد. [شمارة ثبت: (60) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال:
شخص روزه دار كه عازم سفر شرعي است (سفر به نظر حضرتعالى)، اگر قبل از ظهر عازم سفر شود، براي جواز افطار روزه، آيا حدّ ترخّص دارد يا خير؟ اگر دارد، حدّ و حدود آن چيست؟ اين حكم درباره عازم سفر شدن شخص روزه دار، در بعد از ظهر چه مى باشد؟

جواب:
با ملاحظه شرايط سفر؛ عزم سفر پس از طلوع فجر؛ مانع از انجام روزه آنروز نيست، بلكه لازم است اتمام روزه آن روز، و كذلك حكم قبل از ظهر و بعد از ظهر، ولى در صورت عزم سفر از شب و قبل از طلوع فجر؛ در صورتي كه حركت او از اهل او و منزل او تا قبل از ظهر انجام گيرد، حكم مسافر داشته و پس از خروج از بلد مي تواند افطار مى نمايد، ولى اگر حركت او بعد از ظهر انجام شود؛ بايد آنروز روزه داشته و ادامه دهد، و كذلك كسي كه وارد شود به محل اقامت خود قبل از طلوع فجر؛ واجب است بر او روزه، و در صورت ورود او پس از آن؛ واجب نيست براي او روزه آن روز، الاّ اينكه ورود او قبل از ظهر باشد، و مراعات امساك از مفطرات هم نموده باشد؛ كه در اين صورت روزه آنروز بر او لازم است. [شمارة ثبت: (62) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال:
قصد اقامت با نيت ماندن چند روز، محقق مى شود كه مسافر در آن صورت بايد نماز را تمام بخواند؟ بيرون رفتن از محل اقامت و بازگشتن به آن در اين چند روز و همچنين بعد از آن تا مدتي كه در آن محل اقامت دارد؛ لطمه اي به قصد اقامت نمى زند؟ تا چه مسافتى مى تواند برود؟ و از نظر زماني چه مقدار مى توان بيرون باشد و برگردد؟ بين آنكه از اول چنين قصدي داشته باشد يا بعداً پيش بيايد فرقي وجود دارد؟

جواب:
قصد اقامت عشر (ده روز) در محلي ميان سفر؛ موجب التزام به حكم حضر مى گردد، و بيرون رفتن از محل اقامت بدون طي مسافت سفر شرعي؛ مخلّ به قصد اقامت وي نمى باشد مطلقاً. [شمارة ثبت: (68) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال:
كسي كه قصد مسافرت به اندازه مسافت شرعيه را دارد ولكن در بين راه توقف يكي دو روزه دارد نماز و روزه وي چه حكمي دارد؟

جواب:
توقف بين راه كه مانع از انجام طي مسافت يكروزه و بيشتر است، مانع از حكم مسافر داشتن وي است. [شمارة ثبت: (69) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال:
حد ترخص براي مسافر در مورد نماز و روزه را بيان نمائيد؟

جواب:
وقتى مسافر در شرايط سفر قرار مى گيرد و از خانه اهلش جدا مي شود سفر وي شروع مى گردد و مى تواند به تكليف مسافر عمل نمايد ولو از بلد محل اقامت خود هنوز خارج نشده باشد وليكن افضل مؤكد است كه پس از خروج از بلد و خفاء مناطق مسكونى از ديدرس به تكليف مسافر عمل نمايد. [شمارة ثبت: (70) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال:
اگر شخصي كه شغلش رانندگي نيست؛ اما وسيله اي دارد كه راننده اي با آن كار مى كند و اين شخص گاهي اوقات با راننده به مسافرت برود آيا نمازهايش شكسته است يا كامل؟

جواب:
اگر اين مسافرت از موارد مستثناى از سفر (موجب تقصير) نباشد (مذكور در بند3 مسئله66)، وي حكم مسافر را دارد. [شمارة ثبت: (71) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال:
مسافري كه مسافت شرعيه را طي نموده و حكم مسافر را دارد اگر به يكي از مشاهد مشرفه وارد شد كه نماز را آنجا تمام مى خواند اگر بخواهد به جاهاي ديگر نزديك يا دور سفر كند مسافر محسوب مى شود يا بايد سفرش از آن مشهد مشرف به مكان بعدي به اندازه مسافت شرعيه باشد؟

جواب:
نماز در مشاهد مشرفه خوب است كه تمام خوانده شود، ولى وقوع آن در مسير سفر مانع تحقق سفر نمى شود، اما اگر قبل از طي مسافت به قدر يوم، توقف در آن مشاهد يا غير آن از بلاد ديگر بنمايد؛ تحقق سفر (موجب تقصير) منوط به مسافت پس از آن بوده، و اگر به قدر يوم طي مسافت باشد مسافر است، پس اگر قصد اقامت عشر در بلد شريف نمايد رفتن به نواحي دون مسافت موجب شكسته شدن نماز نمي شود، و اگر قصد عشر نكرده باشد، پس همجنان مسافر است. [شمارة ثبت: (178) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال:
رانندگاني كه در استخدام دولت مى باشند، از نظر نماز و روزه، جزو اشخاص دائم السّفر محسوب مى شوند يا نه؟

جواب:
كسي كه شغل او سفر شد؛ تا وقتى كه در اين شغل مي باشد؛ كلاً مسافرت براي او (ولو براي غير شغل) موجب تكليف حكم مسافر بر او نمى شود، ولى در صورت ترك اين شغل، و شغل حضري پيدا كردن؛ مانند ساير اهل حضر؛ در سفر به حكم سفر خواهد بود.[شمارة ثبت: (243) منبع: المسائل الحائريّة]

سؤال:
كارمندان دولت كه در شهري مانند تهران استخدام مى شوند و تشكيل خانه و زندگي مى دهند و احتمال دارد سالها و شايد تمام سي سال دوران خدمت را در آن شهر بمانند و به جائي منتقل نشوند، امّا قصد دارند كه هر موقع بازنشسته شدند به وطن اصلي خود برگردند و در آنجا زندگي كنند، آيا شهر محلِّ كار و خدمت، وطن دوم براي آنها محسوب مى شود يا نه؟

جواب:
حكم وطن را دارد.[شمارة ثبت: (244) منبع: المسائل الحائريّة]

سؤال:
شخصي كه پيش از ظهر در ماه مبارك رمضان مسافر بوده اگر قبل از اذان به جائي رسيده كه اذان شهر را مى شنود و ديوار آن را مى بيند ولى هنوز وارد شهر نشده آيا روزه آن روزش صحيح است يا خير؟

جواب:
در صورت وصول به بلد و امساك قبل از آن و قصد صوم، روزه اش صحيح است. [شمارة ثبت: (285) منبع: المسائل الخراسانية]

سؤال:
آيا تهران را بلاد كبيره مى دانيد يا خير؟

جواب:
با توجه به مبناي مختار در باب حدّ سفر شرعي؛ تردد در بلاد كبيره فعليّه، موجب تحقق سفر شرعي در اين عصر نمى شود و اگر در آينده به حدّي توسعه يابند كه تردد در آن موجب تحقّق سفر (على المبنى المختار) بشود آنوقت به حكم غير آن بلد بوده، و ترتب حكم سفر منوط به شرايط تحقق سفر (موجب تقصير) مي باشد. [شمارة ثبت: (286) منبع: المسائل الخراسانية]

سؤال:
شخصي قصد اقامت پنج روز در محلي داشته ولى هنگام ورود به آن محل؛ به كلي فراموش كرده و جديداً قصد ده روز نموده آيا اقامه محقق مى شود يا خير؟

جواب:
اگر از اول قصد اقامت پنج روز داشته، حكم مسافر داشته، چه تلفظ و يا نيت كرده باشد و يا اينكه فراموش كرده وهمينطور مانده باشد، ولى هنگام قصد ده روز: اگر اين قصد بدون احتساب اين پنج روز گذشته مي باشد، اقامه محقق شده و پس از اين حكم مسافر ندارد، ولى اگر با احتساب اين پنج روز مي خواهد قصد نمايد، اقامه محقق نشده و حكم مسافر را دارد، و نيز همين حكم را دارد اگر منظور؛ خطاي در قصد است؛ يعني قصد پنج روز داشته ولى تلفّظ به عشر كرده است لذا اقامه محقق نشده است، ولى اگر از ابتدا قصد ده روز داشته ولى يا تلفظ عدد ايام را نكرده و يا اشتباها پنج روز تلفظ كرده، وپس از آن متوجه شده والآن مي خواهد با احتساب ايام گذشته قصد نمايد، قصد اقامه عشر محقق بوده و حكم مسافر نداشته و اشتباه در تلفظ عدد يا نسيان تلفظ عدد موجب اختلاف در حكم او نمي شود. [شمارة ثبت: (287) منبع: المسائل الخراسانية]

سؤال:
خارج شدن از حدّ ترخص آيا مضر به قصد اقامه مى باشد يا خير؟

جواب:
خير. [شمارة ثبت: (288) منبع: المسائل الخراسانية]

سؤال:
المسؤولون عن حملات الحجّ والمرشدون الحجّاج الّذين يمارسون ذلك سنويّاً، هل حكمهم التّمام أم القصر؟

جواب:
اذا كان شغلهم و مكسبهم من ذلك فحكمهم التّمام. [شمارة ثبت: (289) منبع: المسائل الخراسانية]

سؤال:
عامل أو طالب أو مدرس يعمل أو يَدْرُس أو يُدَرِّس في منطقة تبعد مسافة شرعية (على المبنى الفقهي عندكم) فإذا كان يرجع إلى بلده يوميا (بالطائرة) ويطمئن باستمرار عمله سنة أو أكثر ما حكم صلاته وصومه حين السفر؟

جواب:
يصوم ويصلي تماما. [شمارة ثبت: (359) منبع: المسائل الغروية]

سؤال:
إذا كان الطالب يشتغل في إجازته الصيفية في مكان يبعد عن وطنه مسافة شرعية (على المبنى الفقهي عندكم) وكان يرجع إلى وطنه أسبوعيا كل خميس وجمعة وكان عمله قد يستمر شهر أو شهرين أو ثلاثة ، ما حكم صلاته وصومه في عمله وطريقه؟

جواب:
يصلي ويصوم تماما. [شمارة ثبت: (360) منبع: المسائل الغروية]