قرائت نـماز

قرائت نـماز

سؤال: اگر ممكن است شمه اي از تعاليم مذهب حق را؛ در باره قرائت نماز؛ و چگونگي بهره مندي بيشتر از حقايق آن بيان نمائيد، بسيار متشكرم.

جواب: براى بهره مند شدن از قرائت نماز و بويژه سوره مباركه فاتحه الكتاب (حمد)، كه ركن قرائت نماز بوده و در همه ركعات نمازها محور توشه چيني از نماز مي باشد؛ برخي نكات كه از كلام وحي و خازنان وحي (عليهم السلام) برآمده است را نقل كنيم، خداوند همواره توفيق بهره مندي مان از حقايق نماز را افزون فرمايد (بمنّه و كرمه):
1- در كلام خازنان وحي (عليهم السلام) آمده است كه: حضرت امام سجاد (صلوات الله عليه)، در هنگام قرائت نماز بقدري جمله مالك يوم الدين را تكرار مي كردند، و حالشان طوري تغيير مي كرد، كه نزديك بود از دنيا بروند.
2- توجهمان در اياك نعبد بايد متمركز و جمع اين معني باشد كه: خدايا فقط تو را عبادت مي كنيم، و تنها به تو توجه داريم، و فقط تو براي ما داراي اهميت هستي، كه در واقع بدين وسيله نفي هر گونه شرك؛ اعم از خفي و جلي؛ بنمايد.
3- حقيقتا بگويد: اياك نستعين كه: خدايا اميد كمك تنها از تو داريم، و فقط از تو در كارها كمك مي گيريم. و اين آيه شريفه رمز توحيد نظري و توحيد عملي است.
4- بنده مومن، وقتي از بركات ظاهر و باطن نماز بهره مند مي شود كه: در آنچه مي گويد، راستگو باشد، و اين ممكن نباشد الاّ به تصديق عملي آن در بيرون نماز، با نفي شرك جلي و خفي، و عدم اتكاى به غير حق متعال.
5- همچنين در كلام خازنان وحي (عليهم السلام) آمده است كه: حضرت امام صادق (صلوات الله عليه) در نماز، اياك نعبد و اياك نستعين را آن قدر تكرار مي نمودند تا از حضرت حق (تعالى شأنه) آنرا مي شنيدند.
6- در هنگام اداى اهدنا الصراط المستقيم آن كسي كه صراط مستقيم و نبأ عظيم است، يعني : حضرت مولي علي (صلوات الله عليه) را، در نظر داشته باشيم.
7- در صراط الذين أنعمت عليهم متوجه حضرات مقدسه معصومين (صلوات الله عليهم أجمعين)، كه معني آن هستند، باشيم.
8- نيز در كلام خازنان وحي (عليهم السلام) آمده است كه: حضرات معصومين (صلوات الله عليهم أجمعين)، هر مقداري از آيات قرآني را تلاوت مي نمودند (خصوصا آيات وعيد و بيم دهنده را) آنرا با حال توجه و با ناله مي خواندند و آنرا تكرار مي كردند. ولذا تكرار كردن آيات در قرائت نماز؛ چه حمد و چه سوره، نه تنها جايز بوده، بلكه فضيلت هم دارد.
9- پس از فراغت از تلاوت سوره حمد، به اندازه يك تنفس و تجديد نفس؛ صبر كرده، آنگاه سوره را شروع نمايد. [شمارة ثبت: (1305) منبع: رساله صلاة جامعة]

سؤال: در قرائت نمازها بعد از تلاوت سوره حمد؛ چه سوره هايي خواندنش فضيلت دارد؟ آيا تفاوتي بين نمازهاى پنجگانه يا اوقات مختلف وجود دارد؟

جواب:
1- خواندن سوره توحيد در ركعت اول و سوره قدر در ركعت دوم، و يا بالعكس، از خواندن ساير سوره ها افضل است. بلكه بنا بر توقيع شريف حضرت صاحب الأمر (عجل الله تعالى فرجه الشريف): هر كه ترك كند خواندن سوره هاي ديگر را، براي درك فضيلت سوره توحيد و سوره قدر، خداوند كريم فضيلت آن سوره ها را به اضافه فضيلت سوره توحيد و سوره قدر، به او عطا مي فرمايد.
2- در همه نمازها: تلاوت سوره هايي مانند: كوثر، انفطار، انشقاق، توحيد، كافرون، نصر، قدر، فيل، حديد، مجادله، أعلي، أرايت الذي يكذب بالدين، همزه، تكاثر، تين، بلد، فجر، غاشيه، طارق، بروج، مطففين، مدثر، نوح، حاقه، ملك، تغابن، نون، صف، ممتحنه، قاف، دخان، طلاق و تحريم ، فضيلت دارد.
3- در نماز صبح: خواندن سوره هاي: نبأ، غاشيه، قيامت، انسان، توحيد، كافرون، عاديات، مرسلات، تكوير، ترجيح دارد.
4- در نماز ظهر: خواندن سوره هايي مانند: أعلي، شمس، غاشيه، مرسلات، تكوير، انفطار و زلزال، توصيه شده است.
5- در نماز عصر: خواندن سوره هايي مانند: نصر، تكاثر، عاديات و قارعه، بهتر است.
6- در نماز مغرب: خواندن سوره هايي مانند: نصر، تكاثر، توحيد، زلزال، تين، و طور، رجحان دارد.
7- در نماز عشاء: خواندن سوره هايي مانند: اعلي، شمس، غاشيه، مرسلات، تكوير، مزمل، مستحب است.
8- امّا در نماز عشاء شب جمعه: خواندن سوره هاي جمعه و منافقون، يا جمعه و أعلي، تفضيل داده شده است.
9- در نماز صبح روز جمعه: خواندن سوره هاي جمعه و توحيد فضيلت دارد.
10- در نماز ظهر روز جمعه: حتما سوره هاي جمعه و منافقين خوانده شود، كه بسيار تأكيد شده است. [شمارة ثبت: (1312) منبع: رساله صلاة جامعة]

• در نمازهاي واجب در هر ركعت بيش از يك سوره كامله خوانده نمي شود، مگر سوره هاي ضحي و انشراح، و همچنين سوره هاي قريش و فيل، كه با هم خوانده مي شود.

• نكته ديگر در باب قرائت اينكه: هر چند بهتر است كه از حفظ باشد، ولي مي توان از روي قرآن هم خواند، كه آنرا بر شيئ مرتفعي گذاشته، يا روي دست گرفته و از روي آن تلاوت شود.

• در قرائت نمازهاي مستحبي پس از حمد، لازم نيست كه حتما سوره كامل يا آيات متوالي يا از يك سوره باشد، بلكه به هر مقدار ميسر گردد (ولو متفرقا و يا حتي يك آيه) مي توان از آيات قراني را تلاوت كرد.

• أما قرائت در نمازهاي واجب يوميه اينطور نيست، كه بر حسب تحقيق و تفقه در كلام خازنان وحي (صلوات الله عليهم أجمعين): يك سوره كامله در تمام نماز، واجب است، نه در هر ركعت، ولي از اشتهار اين مضمون كه: (لا صلاة الاّ بسورة كاملة) يعني: نماز بدون سوره كامل، نماز نيست، اشتباها اين توهم پيش آمده كه: در هر ركعت سوره كامل لازم است، ولي پر واضح است كه مراد: اشتراط سوره كامله در ركعت نيست، بلكه دلالت بر اشتراط سوره كامله درمجموع نماز دارد. و از معصومين (صلوات الله عليهم أجمعين) هم بسيار روايت شده كه اين عمل را انجام مي داده اند. و بهترين الگوي همه ما، سيره عملي ايشان مي باشد، كه بر اين معني دلالت دارد.

• و از بعض احاديث استفاده مي شود: سوره اي كه در مجموع نماز واجب، كافي است، بايد از شش آيه كمتر نباشد، و در هر ركعت از سه آيه كمتر نباشد.

• البته قرائت سوره كامله در هر ركعت مستحب است.

• بنابر اين سوره هاي بزرگ را كه چند صفحه است، انسان مي تواند دو قسمت نمايد، بخشي از آن را بعد از حمد، در يك ركعت بخواند، و بقيه اش را در ركعت دوم بعد از حمد بخواند، كه در مجموع دو ركعت يك سوره كامل خوانده باشد.

سؤال: آيا در نماز، بسم الله هر سوره به نيّت همان سوره بايد خوانده شود؟

جواب: بهتر است كه به نيت همان سوره گفته شود، ولي شرط نيست؛ چنانكه در غفلت هم اگر گفته باشد مجزي است. [شمارة ثبت: (16) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: رعايت قواعد تجويدى در حمد و سوره و ساير قسمتهاى نماز واجب است؟

جواب: قرائت صحيح بقدر ميسور واجب است. [شمارة ثبت: (15) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: حكم وصل به سكون يا وقف به حركت چيست؟ آيا موجب بطلان نماز مى شود؟

جواب: نماز صحيح است. [شمارة ثبت: (272) منبع: المسائل الخراسانية]

سؤال: اگر در نماز؛ يك يا چند كلمه (از روي ندانستن نوع خواندن كلمه) اشتباه بيان مى شده؛ و سپس شخص متوجه شده كه بايد به صورت ديگر بيان كند؛ آيا بايد نمازهاي گذشته خود را اعاده كند يا نه؟

جواب: لازم نيست. [شمارة ثبت: (41) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: در ركعت اوّل و دوّم نماز ظهر روز جمعه، خواندن سوره خاصي واجب مى باشد؟

جواب: از جانب مولا (منه السلام)؛ خواندن سوره جمعه پس از حمد در ركعت اوّل، و در ركعت دوّم سوره منافقون؛ تأكيد بسيار شده است، و بايد مؤمن در مقام التزام باشد، نه تارك آن يا بى اعتناى به آن. [شمارة ثبت: (177) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: چنانچه در حين قرائت يا اذكار نماز، خميازه يا عطسه يا سرفه عارض شود، كلماتى كه در اين حالت اداء شده آيا بايد اعاده شوند يا خير؟

جواب: اگر ناقص و يا غلط ادا نشده باشد مجزى است. [شمارة ثبت: (899) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: آيا قرائت مَلِك يوم الدين نيز صحيح و مجزى است؟

جواب: صحيح است، ولى قرائت رايج ترجيح دارد. [شمارة ثبت: (1075) منبع: المسائل المغربيّة]

سؤال: گفتن "كذلك الله ربّي" بعد از قرائت سوره توحيد در نماز واجب است يا مستحب؟ چند مرتبه؟ اگر فراموش شود بعد از قنوت مى تواند انجام دهد؟

جواب: در صورت استذكار و عدم وجود مانع از قبيل ضيق وقت و غير آن، گفتن مضمون فوق الذكر بعد از سوره توحيد در نماز و غير نماز لازم است، و در صورت فراموشى و ورود در جزء بعدى (در نماز) تدارك آن محلى ندارد، و اقل آن يك مرتبه و تكرار آن تا سه مرتبه مستحب است، و تعابير مختلفه اى در اين باره وارد شده است، از قبيل: كذلك الله ربّي، كذلك الله ربّنا، اشهد أن الله ربّنا كذلك، كذلك الله ربّنا و ربّ آبائنا الأوّلين، كه شخص مكلف در انتخاب آن مختار است؛ كه يا يكى از آنها و يا نظير آن را بگويد، هر چند الفاظ صادره از حضرت ولايت، خصوصيّت و رجحان آن مسلّم است. [شمارة ثبت: (27) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: در نمازهاى سه ركعتى و چهار ركعتى كه در ركعات سوم و چهارم سوره مباركه حمد خوانده مى شود آيا بايد " بسم الله الرحمن الرحيم " را آهسته خواند يا بلند؟ و آيا در نحوه بلند و آهسته خواندن بين امام ومأموم تفاوتى هست يا خير؟

جواب: از خصوصيت و علامت پيرو مذهب حق؛ اجهار و بلند خواندن "بسم الله الرحمن الرحيم" در نماز مطلقاً؛ مي باشد، از مستحبى و واجب؛ و در جميع ركعات، و بلند خواندن مأموم در جماعت به قدرى باشد كه آهسته محسوب نشده، و به نحوى كه موجب شنواندن به ديگران نشود، و بلند خواندن امام جماعت آنچه را كه بلند مى خواند بنحوى است كه؛ در شرايط عادى اقلاً اهل صف اوّل و افراد محدوده خود را بشنواند، ولى به حدّى كه مؤدي به فرياد است نرسد. [شمارة ثبت: (43) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: نماز ظهر جمعه بلند خوانده شود يا آهسته؟

جواب: نماز ظهر روز جمعه را بلند بخوانند. [شمارة ثبت: (518) منبع: المسائل المغربيّة]

سؤال: نماز ظهر و عصر روز جمعه را بايد بلند خواند يا مانند روزهاى عادى آهسته خواند.

جواب: فقط نماز ظهر روز جمعه بلند خوانده مى شود. [شمارة ثبت: (17) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: با آنكه حمد و سوره نماز ظهر روز جمعه را مى توان آهسته و مى توان بلند خواند آيا صحيح است كه مقدارى از آن را بلند و مقدارى را آهسته خواند؟ مثلاً آن قسمتى كه از قرائت اهل بيت (عليهم السلام) است را آهسته خواند.

جواب: مانعى ندارد. [شمارة ثبت: (31) منبع: المسائل القمّيّة]

سؤال: در شرايط لزوم تقيه و ابتلاي به حضور اهل انكار:
الف: با توجّه به وجوب جهر حمد و سوره در نمازهاي جهري، آيا قرائت صحيح يا أفضل را جهراً بجا آوريم يا آهسته اداء نماييم؟
ب: شهادت كامله در اذان واقامه را كه عامه اقرار نمي كنند؛ چه كنيم؟
ج: جهر به بسم الله در ركعت سوم و چهارم، را چگونه عمل نماييم؟

جواب:
الف: در فرض مذكور قرائت أفضل را ميتوان ترك نمود، ولى قرائت صحيح را آهسته بجا آورند.
ب: آهسته أدا نمايند.
ج: بهر حال اجهار نمايند. [شمارة ثبت: (1000) منبع: المسائل الإصفهانية]

سؤال: كسي كه نمي دانسته "آمين" پس از قرائت؛ در نماز جايز نيست، ولذا آنرا گفته، آيا نماز او چه حكمي دارد؟

جواب: نماز او اعاده ندارد ولى استغفار نمايد. [شمارة ثبت: (687) منبع: المسائل المشرقية]

سؤال: آيا خواندن سوره مباركه فيل در نمازها به عنوان يك سوره محسوب ميشود؟

جواب: در نمازهاى واجب در يك ركعت دو سوره نمي شود خواند مگر سوره فيل و قريش كه با هم خوانده مي شوند، و همچنين است سوره ضحى و انشراح، و حتى الامكان؛ از اكتفاى به يكي از اين دو پرهيز شود. [شمارة ثبت: (769) منبع: المسائل الإصفهانية]

سؤال: آيا در هر كدام از ركعت اول و ركعت دوم نماز براى قرائت يك سوره جداگانه واجب است ؟

جواب: در قرائت نمازهاى مستحبي پس از حمد؛ لازم نيست كه حتما سوره كامل يا آيات متوالي يا حتى از يك سوره باشد، بلكه به هر مقدار تلاوت آيات قرآني ميسر گردد (ولو متفرقا و يا حتي يك آيه) مجزي است، اما در نمازهاى واجب يوميه؛ هر چند مستحب است كه در هر ركعت يك سوره كامله بخواند، ولى اگر يك سوره را در دو ركعت تقسيم كرد اشكالي ندارد؛ البته در اين صورت نبايد سوره كمتر از شش آيه داشته باشد، و تلاوت سوره در هر ركعت كمتر از سه آيه نباشد.[شمارة ثبت: (1237) منبع: المسائل الهنديّة]

سؤال: اگر كسي تنها مي داند كه در قرائت يكي از دو ركعت نمازش بعد از حمد سوره را خوانده؛ و در واقع در يكي از ركعتهاى اول يا دوم خواندن سوره را فراموش كرده؛ در اين صورت نماز او چه حكمي دارد؟

جواب: چون عمدي نبوده اشكالي ندارد، ولى پس از نماز دو سجده سهو بجاى آورد.[شمارة ثبت: (1238) منبع: المسائل الهنديّة]

سؤال: اگر كسي چون شنيده بوده كه: در قرائت نماز واجب يوميه مجموعا يك سوره كامله كافي است، لذا در يكي از دو ركعت نمازش بعد از حمد يك سوره كامله خوانده؛ و در ركعت ديگر نه سوره كامله خوانده نه بخش از سوره؛ و تنها به خواندن حمد اكتفا كرده است؛ در اين صورت نماز او چه حكمي دارد؟

جواب: در واقع او در يك ركعتش ترك تلاوت سوره (ولو بخشي از آن را) كرده است، ولى چون عمدي نبوده نماز او اشكالي ندارد، ولى پس از نماز دو سجده سهو بجاى آورد.[شمارة ثبت: (1239) منبع: المسائل الهنديّة]